مسئول فنی بخش: آقای دکتر داود عابدی
در سنگ شکن برون اندامی ، منبعی در خارج از بدن تولید امواج شوک کرده و این امواج به داخل بدن منتقل می شوند. این امواج نسبتا ضعیف و بی آزار بوده و پس از متمرکز شدن در نقطه ی هدف، به قدرت کافی جهت شکستن سنگ می رسند.
مزایای استفاده از سنگ شکن برون اندامی
کاهش نیاز به بیهوشی و بستری در بیمارستان
درصد خوب پاسخ دهی بیماران، به سنگ شکن برون اندامی
چه مواقعی از سنگ شکن برون اندامی استفاده می شود؟
معمولا سنگ های بزرگتر از هشت تا ده میلیمتر (١ سانتیمتر) که در کلیه یا نیمه فوقانی حالب وجود داشته باشند.
سنگ های کوچکتر که پس از درمان دارویی، باقی مانده اند.
سنگ هایی که دچار عوارض شده اند. (درد مقاوم به درمان دارویی، انسداد حالب و...)
چه مواقعی از سنگ شکن برون اندامی استفاده نمی شود؟
در افرادی که دچار هیدرونفروز (تورم) شدید کلیه شده اند و یا انسداد حالب بعد از سنگ (انسداد در قسمت پایین تر از محل سنگ) دارند، سنگ شکن برون اندامی انجام نمیشود، چرا که به دلیل وجود انسداد در سیستم ادراری، تخلیه خرده سنگ ها پس از شکسته شدن امکانپذیر نیست.
در موارد فوق ابتدا از طریق سنگ شکن درون اندامی (TUL)، نسبت به رفع انسداد اقدام کرده، سپس سنگ شکن برون اندامی انجام میشود.
چه افرادی به درمان با سنگ شکن، پاسخ مناسبی نمی دهند؟
سنگ شکن گزینه مناسبی برای سنگ های بیش از 5/2-٢ سانتیمتر نمی باشد. نکته قابل توجه اینکه سنگ های سیستئینی، کلسیم اگزالات مونو هیدرات و سنگهای بروشیتی معمولا به درمان سنگ شکنی برون اندامی پاسخ مناسبی نمی دهند.
همچنین افراد چاق و یا بیماران با ناهنجاری های سیستم ادراری گزینه مناسبی برای سنگ شکن نمی باشند. به دلیل اثر سوء سنگ شکن برون اندامی بر سیستم شنوایی جنین، انجام آن در خانم باردار ممنوع است.
همچنین انجام سنگ شکن برون اندامی در بیماران با اختلالات انعقادی، انوریسم بزرگ شکمی و عفونت منتشر سیستم ادراری ممنوع است. در ضمن به دلیل احتمال تاثیر سوء امواج سنگ شکن بر روی Pace maker قلبی، انجام سنگ شکن در افراد با پیس میکر، نیازمند هماهنگی با متخصص قلب است.
در مواردی که حجم سنگ بزرگ است (بیش از ١٢ تا ١٥ میلیمتر)، فرد دچار تنگی و یا ناهنجاری در سیستم ادراری بوده و با هر میزان اندازه سنگ، بهتر است جهت دفع بهتر سنگ کلیه و جلوگیری از عوارض احتمالی، نسبت به تعبیه سوند حالب (سوند jj) قبل از استفاده از سنگ شکن اقدام شود.
در صورت نیاز، بررسی آزمایشگاهی شامل سنجش BUN/Cr/CBC، تستهای انعقادی، آزمایش ساده و کشت ادرار و نوار قلب (در افراد مسن) قبل از سنگ شکن انجام می شود.
عوارض سنگ شکن برون اندامی کلیه
عوارض سنگ شکن برون اندامی معمولا جزئی و محدود بوده و ممکن است شامل موارد زیر شود:
آسیب حاد کلیه
شایعترین آن هماچوری (خون در ادرار) است. هماچوری در روزهای اول بعد از استفاده از سنگ شکن شایع بوده و با مصرف فراوان مایعات بهبود می یابد. احتمال بروز هماچوری در افراد با فشار خون بالا، دیابت، بیماران با اختلالات انعقادی، افراد چاق و مسن بعد از استفاده از سنگ شکن بیشتر است.
آسیب مزمن کلیه
شامل کاهش عملکرد کلیه، افزایش فشار خون، ایجاد سنگ های بروشیتی و احتمال عود سنگ می باشد.
آسیب به بافت های خارجی کلیه
از قبیل آسیب به عضلات روده ها، عروق و بافت های مجاور کلیه (طحال و کولون) می باشد.
مراقبت های بعد از انجام سنگ شکنی برون اندامی
پس از انجام سنگ شکن، بعد از stable شدن بیمار و پایدار بودن علائم حیاتی بیمار قابل ترخیص است. درمان دارویی، مصرف بیشتر مایعات و تحرک، به خروج هر چه بیشتر خرده سنگ های ناشی از سنگ شکن کمک می کند.
پس از استفاده از سنگ شکن برون اندامی هر زمان که بیمار احساس ناراحتی نداشته باشد، میتواند فعالیت خود را از سر گیرد. خون مردگی محل سنگ شکن و هماچوری (خون در ادرار) عوارضی شایع اما به طور معمول گذرا و خود محدود شونده می باشند.
در صورت پایدار بودن عوارض فوق و یا بروز عوارض جدی تر از قبیل تهوع و استفراغ ممتد، تب و یا درد شدید مراجعه به پزشک الزامی است.
عوارض فوق معمولا به علت گیر کردن و انسداد خرده سنگ ها در حالب بوده که در صورت عدم پاسخ مناسب به درمان دارویی نیازمند خارج سازی اندوسکوپیک خرده سنگ ها (TUL) میباشد.
٣-٢ هفته پس از سنگ شکن تصویر برداری (سونوگرافی/عکس ساده شکمی KUB) : بررسی میزان موفقیت سنگ شکن و وجود خرده سنگ های احتمالی باقیمانده انجام میشود. در صورت نیاز به انجام سنگ شکنی مجدد، ٣ هفته پس از جلسه نخست قابل انجام بوده که برای ٣-٢ مرتبه نیز قابل تکرار است.